Klachten als signalen

Lichamelijke of mentale klachten zijn signalen dat het tijd is om iets te veranderen. Je lichaam probeert je te vertellen dat er iets is waar je naar mag kijken, loslaten, anders mag gaan doen. Zonder die klachten blijven we hangen in dat wat voor ons comfortabel voelt - zelfs als dat eigenlijk niet goed voor ons is.

Aanpassingsgedrag als onzichtbare rem

Veel klachten vinden hun oorsprong in aanpassingsgedrag: jezelf aanpassen aan de verwachtingen van anderen in plaats van trouw blijven aan jezelf.

Dat kan subtiel zijn:

• Je emoties wegdrukken omdat je ooit hebt geleerd dat ze niet welkom zijn.

• Je mening inslikken om confrontatie te vermijden.

• Altijd ‘de sterke’ willen zijn.

Dit voelt misschien veilig of vertrouwd. Je volgt een patroon dat je ooit hebt aangeleerd of overgenomen, maar het kost veel energie. Het belemmert je om volledig jezelf te zijn en zet een onzichtbare rem op je eigen leven.

Het effect op je immuunsysteem

Aanpassingsgedrag gaat vaak samen met (mogelijk onbewuste) langdurige stress of het gevoel dat je niet volledig veilig bent. In zo’n situatie zet je lichaam automatisch de overlevingsstand aan.

Dit mechanisme stamt nog uit de oertijd, toen stress vaak letterlijk een kwestie van leven of dood was — bijvoorbeeld als er een roofdier in de buurt was. In dat soort momenten gaat al je energie naar directe overleving:

• Je hartslag stijgt.

• Je spieren spannen zich aan.

• Je immuunsysteem wordt tijdelijk onderdrukt.

Herstel is immers niet belangrijk als je nu direct moet overleven.

Ons lichaam reageert vandaag de dag nog steeds hetzelfde op moderne stress: conflicten op het werk, relationele spanning, financiële druk, of je continu aanpassen aan de verwachtingen van anderen. Het immuunsysteem blijft onderdrukt zolang je op dezelfde manier verder leeft.

Pas als de stress wegvalt of (iets) minder wordt — bijvoorbeeld omdat je je eindelijk veiliger voelt of je met pensioen gaat en de werkdruk wegvalt— krijgt je immuunsysteem weer ruimte om met meer kracht te werken. Dat is positief, maar het kan er ook voor zorgen dat klachten juist dan naar boven komen, of erger worden. Niet omdat het slechter gaat, maar omdat je lichaam eindelijk de energie heeft om te herstellen en signalen af kan geven.

Als signalen worden gemist

Wanneer je de eerste signalen van je lichaam negeert of niet herkent, zal je lichaam steeds duidelijkere signalen gaan afgeven. Het begint subtiel — vermoeidheid, kleine pijntjes, lichte spanning. Maar als die waarschuwingen genegeerd blijven, worden ze sterker en hardnekkiger of er komen andere signalen bij.

Uiteindelijk kan dit leiden tot chronische klachten of ziekte, zoals ik zelf heb ervaren. Het is niet dat je lichaam je ‘in de steek laat’ — het probeert juist al die tijd met je te communiceren. Hoe eerder je luistert, hoe minder hard je lichaam hoeft te schreeuwen.

Emoties als richtingaanwijzers

Je emoties vertellen je hoe het écht met je gaat. Ze geven aan wat jij op dat moment nodig hebt. Veel mensen hebben geleerd dat het onveilig is om emoties te laten zien: niet aanstellen, niet zeuren, normaal doen.

Achter die boodschap zit vaak de onmacht van de ander om met emoties om te gaan – en dus leer je ze zelf ook te onderdrukken. Maar het wegdrukken van emoties is misschien wel de meest voorkomende vorm van aanpassingsgedrag.

Onverwerkte emoties en ingehouden energie verdwijnen niet zomaar. Ze slaan zich op in je lichaam en kunnen zich later uiten als fysieke of mentale klachten. De plek waar deze klachten zich uiten, zegt veel over de emoties die daar vastzitten.